Tarih evveli, bir öbür ismiyle prehistorya, insanlığın yazıyı bulmadan evvelki yarıyılına verilen addır. Bu yarıyıllara ait yazılı dokümanlar olmadığı için, bu yarıyıllara ait bilgiler insan topluluklarının yıkıntılarından elde edilmiştir.
Tarih evveli çağların hudutları çok net değildir, topluluklara göre yarıyılların zamanları farklılık göstermektedir. Nedeni de coğrafi, beşeri ve abuhava koşullarıdır. Bu koşullar arasında;Yaşanılan bölgenin aldığı göçler,
Bölgenin sahip olduğu yeraltı zenginlikleri,
Yaşayan insanların gereksinimleri,
Öbür cemiyetler ile etkileşimleri vardır.
Tarih evveli çağların yaşandığı merkezlerde abece, takvim, yazıt, para gibi yazıya dair hiçbir büyümeye karşılanmamaktadır. Bu yarıyıllarda büyümeler ve bunlara bağlı ehemmiyetli hadiseler sık yaşanmamıştır. Bu nedenle bu yarıyıllara karanlık çağlar da denmektedir.
1. Taş Devri
1.1. Yontma Taş Devri Paleolitik:
İnsanlık tarihinin en uzun yarıyılı yontma taş devridir. Bu devirde yeryüzü tamamen buzullar ile kaplıdır ve güç abuhava şartlarından dolayı insanlar mağara eşi yerlerde yaşamakta, avcılıkla ve toplayıcılıkla uğraşmaktadırlar. Yiyecek imali henüz yoktur. Tabiattaki çakmak taşları yontulmakta, kemikler korunma emelli silah olarak kullanılmaktadır. Giyim olarak hayvanların postları ve büyük yapraklar kullanılmaktadır. Bu yarıyılın en büyük gelimesi ateşin kullanılmaya başlamasıdır.
1.2. Orta Taş Devri Mezolitik:
Buzulların erimeye başladığı yarıyıldır. İlkel tarımla beraber yiyecek yapımının başladığı hipotez edilmektedir. İlk yetiştirilen besin de buğday olmuştur. Bu yarıyılda insanlar Mikrolit ismi verilen geometrik biçimlerdeki çakmak taşı aletlerini üretmişlerdir.
1.3. Cilali Taş Devri Neolitik:
Taş Devri’nin en kısa süren yarıyılı olarak Cilalı Taş Devri’nde, taştan sert ve kesici aletler yapılmıştır. Üretilen keten ve kenevirin lifleri kullanılarak kıyafetler yapıldı ve böylece dokumacılık başladı. Bu yarıyılda hayvanlar evcilleştirilmeye başlandı. Tarımın ve hayvancılığın resmen başlaması ile beraber yerleşik yaşama geçildi. Üretilen gereksinim aşırısı mahsullerle beraber ticaretin ilk adımları atılmaya başlandı. Tekerlek bu yarıyılda buluş edildi.
2. Maden Devri
2.1. Bakır Devri
Maden devrinin en uzun yarıyılı olan bakır devri, bakırın, gümüşün ve altının kullanılmaya başlandığı yarıyıldır. Bu yarıyılda kullanılan aletler ve eşyalar genellikle bakırdır.
2.2. Tunç Devri
Bakırın kalay ile karışımından tunç elde edilmiş ve bu sayede daha sert ve dayanıklı eşyalar üretilmeye başlamıştır. Ticaret gelişmiştir ve ilk arabalar yapılmıştır. Devlet fikri yavaş yavaş büyümeye başlamış, site ismi verilen şehir devletler Sümer, Akad, Babil oluşmaya başlamıştır. Bu yarıyılda Asurlular, Anadolu’da Karum ismi verilen pazarlar kurmuşlardır.
2.3. Demir Devri
İnsanların en son buldukları maden demirdir. Demirin yüksek ısıya dayanıklı ve işlenebilir bir maden olması ticaretin ve sanayileşmenin büyümesine önayak olmuştur. Yapılan demir silahlar ve aletler, askeri ve ticari anlamda basitlik sağlamıştır. Eskiki yarıyıllarda oldukça az olan cemiyetsel ilişkiler, yavaş yavaş büyümeye başlamıştır. Bu yarıyılın sonunda bulunan yazı ile beraber, tarih evveli çağlar da sona ermiştir.